Ne işe yarar?

• Doğru pozlama için gerekli ışığı sağlar.
• İki boyutlu perdede üç boyutluluk izlenimi yaratılmasına yardımcı olur.
• Saat ve hava durumu hakkında bilgi verir.
• Atmosfer ve dramatik etki yaratır.
• İzleyicinin ilgisini yönlendirir.

Nelere dikkat etmeliyiz?

• Sahnenin aydınlatmasını tasarlamadan önce ışığın o sahnedeki amacını belirlemelisiniz.
• Amacınıza uygun ışık kaynakları ve filtreler kullanmalısınız.
• Objektifinizin ve sensörünüzün ışık duyarlılığını göz önünde bulundurmalısınız.
• Ana ışık kaynağınız, o mekânda gerçekte mevcut ana ışık kaynağıyla aynı yönden gelmelidir.
• Konuya yönelttiğiniz ışığın yanı sıra ışığın yansımasını da yönetebilmelisiniz.
• Sahne boyunca ışık devamlılığına özen göstermelisiniz.
• Işığın, nesnelerin rengini etkilediğini unutmamalısınız.

Sahnenin ışığını tasarlarken…

… şunlara karar vermelisiniz:

• Işığın niteliği (sert/yumuşak)
• Işığın yönü
• Işığın aydınlattığı alan
• Işığın yoğunluğu
• Renk

Işığın niteliği

Sert ışık

Tek bir ışık kaynağından gelen ve etkisi yoğun olan ışıktır. Parlak güneş, güçlü bir spot ışık ya da karanlıkta bir mum ışığı sert ışık yaratır.

• Nesnelerin şeklini ve dokusunu vurgular.
• Sahnede sınırlı bir alanı ön plana çıkartarak izleyicinin ilgisini oraya yönlendirir.

Işığın niteliği

Yumuşak ışık

Yayılan ışığın oluşturduğu dağınık, gölgesiz aydınlatmadır. Bulutlu bir gün, geniş alana yayılan ve difüzyon filtresiyle yumuşatılmış ışık yumuşak ışık yaratır.

• Mekânı tek ve hafif bir gölge yaratarak aydınlatır.
• Yeni gölgeler yaratmadan gölgede kalan ayrıntıları aydınlatır.

Işığın yönü

• Nesnelerin iki ya da üç boyutlu görünmesini etkiler.
• Atmosfer yaratılmasına katkıda bulunur.
• İzleyicinin dikkatini yönlendirir.

Deneme

Nesneyi tek bir ana ışıkla aydınlattıktan sonra kamerayla etrafında dolaşıp ana ışığın cepheden, yandan, tersten (kontur) gelmesi halinde neler olabileceğini görün.

Üç Noktadan Aydınlatma

Temel aydınlatma yöntemidir. Elbette amacınıza göre başka bir yöntem de belirleyebilirsiniz.

Üç ışık kaynağı kullanılarak yapılır.

1. Ana (Anahtar) Işık (Key Light):

Kamera ile konunun birleştiği yerden 45°lik açıyla kameranın yakınına yerleştirilir. Genellikle sert ışık kaynağı kullanılır.

• Işığın yönünü belirler.
• Temel gölgeleri oluşturur.
• Şekli, yüzey yapısını ve dokuyu ortaya çıkarır.
• Pozlamayı büyük oranda belirler.
• Kişinin gözlerinde parıltı ve canlılık yaratan göz ışığını oluşturur.

Sadece ana ışık açık…

2. Dolgu Işığı (Fill Light):

Kameranın tam yanına ya da ana ışığın tam tersi tarafa, yine 45°lik açıyla yerleştirilir. Genellikle yumuşak ve ana ışığın yarısı ya da üçte biri oranda ışık yoğunluğuna sahip bir ışık kaynağı kullanılır.

• Gölgeleri hafif aydınlatır.
• Genel ton kontrastını yumuşatır.

Sadece dolgu ışığı açık…

3. Arka Işık (Back Light):

Konunun arkasına, genellikle konuya arkadan ve yukarıdan bakacak şekilde yerleştirilen sert ışık kaynağı.

• Konunun üstünü ve kenarlarını bir çizgi halinde aydınlatarak onun arka fonla karışmasını engeller.

Sadece arka ışık açık…

Üçü birden açık.

Fon Işığı

Eğer gerek varsa, konunun arkasında kalan fonu aydınlatmak için kullanılır.

Bazan ayrı bir ışık kaynağı kullanılmaz; fon, anahtar ışıkla da aydınlatılabilir.

Ayrı yapılan fon ışığı

Hem 3 noktadan aydınlatma hem de fon ışığı kullanılmış.

İnsan yüzü

İnsan yüzünü aydınlatırken burun, çene ve varsa uzun saçların yarattığı gölgelere; göz çukurlarının karanlıkta kalmamasına dikkat edilmelidir. Elbette dramatik etki yaratmak için farklı tercihler yapılabilir.

Deneme

Bir el fenerini başınızın etrafında gezdirerek yarattığı etkileri izleyin.

Tek Işık Kaynağı ile Aydınlatma

Tek ışık kaynağı kullanılacaksa, o ışığı (ana ışık) kameraya olabildiğince yakın tutmak gerekir. Böylece gölgeler daha kısa ve hafif olacaktır.

Örnek: Haber çekimlerinde kullanılan kamera üstü ışık.

Düz (Notan) Aydınlatma

Mekân olabildiğince geniş biçimde aydınlatılır. Hiçbir dramatik etki gözetilmez. Genellikle yumuşak ışık kaynağı/kaynakları kullanılır.

Düz aydınlatma

(Chiaroscuro)

Konunun belirli bölümleri aydınlatılırken bazı bölümleri karanlıkta bırakılır.

• Dramatik etki yaratmak ve izleyicinin ilgisini yönlendirmek amacıyla kullanılır.
• Üç boyutluluğu vurgular.

(Chiaroscuro)

Rönesans döneminden başlayarak Caravaggio, Rembrandt gibi bazı ressamların tercih ettiği bir ışık kullanım biçimidir.

Karanlık ve aydınlığın oluşturduğu zıtlık için kullanılır. İtalyancada “chiaro” aydınlık/ışık, “oscuro” ise karanlık anlamına gelir.

(Chiaroscuro)

Işık-gölge aydınlatmasında kontrast çok belirgindir.

Işık-gölge aydınlanması, kontrastlığın derecesine göre üç ana türe ayrılır:

1. Rembrandt aydınlatması.
2. Cameo aydınlatması.
3. Siluet aydınlatması.

Rembrandt Aydınlatması

Konunun bazı yerleri aydınlık, bazı yerleri karanlıktır.

Rembrandt Anatomi Dersi

Michelangelo Caravaggio Emmaus’da Son Akşam Yemeği

Rembrandt aydınlatması örneği

Nuri Bilge Ceylan – Kış Uykusu

Cameo Aydınlatması

Konunun bir bölümü bir tek ışık kaynağı ile aydınlatılır.

Konunun arkasındaki ya da aydınlatılmayan bölümündeki detaylar önemli değildir.

İzleyicinin ilgisi aydınlatılan yöne yoğun olarak çekilir.

Siluet Aydınlatma

Arka fon aydınlıktır, konu ise karanlıkta kalır ve siluet olarak görülür.

Siluet aydınlatmayla gizem ve merak yaratılabilir. Sözgelimi bir kişinin kim olduğunu göstermek istemediğinizde, izleyicide merak uyandırmak amacıyla onu siluet olarak gösterebilirsiniz.

Blade Runner

Renk Isısı

Beyaz, bütün renklerin karışımıdır.

Ancak beyaz ışık kaynaklarının renk kompozisyonu farklılıklar gösterir. İnsan gözü bu farklılıkları telafi etmek için kendi ayarlama mekanizmasına sahiptir; ancak kamera, bu konuda insan gözü kadar iyi değildir.

Lord Kelvin, bu farklılıkları ölçen bir skala geliştirmiştir.

Renk Isısı

Onun skalasına göre

3200 Kelvinlik renk ısı derecesi, standart beyaz ışık olarak iç mekan ışığının renk sıcaklığı olarak kabul edilir.

Gün ışığı ise yapay ışıktan daha mavidir. Onun Kelvin derecesi 5600 olarak kabul edilir. Ancak, bu standart değerler her iç mekân ışığı ve her gün ışığı için tam olarak geçerli değildir.

Işık Kaynağı Önüne Konan Filtreler

Işığa etkisine göre:

• Renk Düzeltme Filtreleri
• Nötr Yoğunluk (Neutral Density – ND) Filtreler
• Dağıtıcı Filtreler (Difüzyon Filtresi)
• Kombine Filtreler
• UV filtreler
• Renk filtreleri

Renk Düzeltme Filtreleri

Işık kaynaklarının Kelvin derecesini birbirine uydurmak için kullanılır.

Türleri:

1. Mavi renk düzeltme filtreleri (tungsten filtre)
2. Turuncu renk düzeltme filtreleri (daylight filtre)

Mavi renk düzeltme filtreleri:

Tungsten ışık projektörleri 3200 Kelvin ışık verirler. Bu filtreler ışığın ısısını 5600 Kelvin’e çıkarırlar. Böylece tungsten ışık kaynağını, gündüz vakti perdeler açıkken içeri giren ışığa uydururlar.

Mavi renk düzeltme filtreleri türleri:

Filtre cinsi	Uluslararası karşılığı	Işık geçirme oranı	3200’ü neye dönüştürür
Tam mavi	CTB	% 36	5500 K°
3/4 mavi	3/4 CTB	% 41	4700 K°
1/2 mavi	1/2 CTB	% 52	4100 K°
1/3 mavi	1/3 CTB	% 64	3800 K°
1/4 mavi	1/4 CTB	% 74	3500 K°
1/8 mavi	1/8 CTB	% 81	3300 K°
2 mavi	2 x CTB	% 10	10000 K°

NOT: ışık geçirme oranları ve 3200’ü dönüştürdüğü ışık ısısı üretici firmaya göre küçük değişiklikler gösterebilir.

Turuncu renk düzeltme filtreleri:

5600 Kelvin ışık veren gün ışığı projektörleri kullanıyorsanız bu filtreleri taktığınızda projektörden gelen ışığın ısısı 3200 Kelvin’e düşer.

Turuncu renk düzeltme filtreleri türleri:

Filtre cinsi	Uluslararası karşılığı	Işık geçirme oranı	5600’ü neye dönüştürür
Tam turuncu	CTO	% 36	3200 K°
3/4 turuncu	3/4 CTO	% 47	3300 K°
1/2 turuncu	1/2 CTO	% 58	3500 K°
1/3 turuncu	1/3 CTO	% 73	4100 K°
1/4 turuncu	1/4 CTO	% 81	4700 K°
1/8 turuncu	1/8 CTO	% 92	5000 K°
2 turuncu	2 x CTO	% 23	1250 K°

NOT: ışık geçirme oranları ve 5600’ü dönüştürdüğü ışık ısısı üretici firmaya göre küçük değişiklikler gösterebilir.

Nötr Yoğunluk

(Neutral Density – ND) Filtreler

Işığın şiddetini (lüks değerini), renk ısısını değiştirmeden azaltmak için kullanılır.

ND filtre çeşitleri:

Filtre cinsi	Işık geçirme oranı	Diyaframa etkisi
ND 1,5	%70	½ stop
ND 3	%50	1 stop
ND 6	%25	2 stop
ND 9	%12	3 stop

Yukarıda yazılı değerler dışında da ND filtreler bulunabilir.

Dağıtıcı Filtreler (Difüzyon Filtresi)

Yine renk ısısını değiştirmeden mevcut ışığı yumuşatmak, dağılarak yayılmasını sağlamak amacıyla kullanılır.

Kombine Filtreler

Işık kurma süresini azaltmak amacıyla renk düzeltme, nötr yoğunluk ya da difüzyon filtrelerinden ikisinin ya da üçünün özelliğini taşıyan filtrelerdir. Çok çeşitlidirler.

UV Filtreleri

Uzun süre projektör ışığı altında çalışan insanları zararlı UV ışınlarından korumak amacıyla üretilmişlerdir.

Renk Filtreleri

Dramatik etki yaratmak amacıyla mekâna belirli bir rengin hakim olmasını sağlamak amacıyla kullanılırlar.

Çok çeşitli renklerde üretilirler.

Sözgelimi tüm mekânın kırmızı görünmesini istiyorsak, ışıkların önüne kırmızı filtreler koyarız.

Üretildikleri hammaddelere göre filtre çeşitleri:

• Cam filtre (Kepenk ile projeksiyon arasına takılırlar)
• Jelatin filtre (Polykarbondan üretilirler; rulo olarak satıldıkları için hem projeksiyonda hem de pencerelere kaplanarak kullanılabilirler)
• Akrilik filtreler (Islanmaya, rüzgara jelatin filtreden daha dayanıklı oldukları için dış ortamlarda tercih edilebilirler.)
• Tel filtreler (Sadece difüzyon filtresi olarak kullanılırlar. Isınmaya dayanıklıdırlar.)
• Tül filtreler (Ucuzdurlar ve çok büyük olarak kullanılabilirler. Bu nedenle dış mekânlarda güneş ışığının şiddetini azaltmak, yumuşatmak amacıyla geniş bir çerçeveye çekilerek kullanılabilirler.

• Mümkünse ışık kaynaklarını farklı odalardaki prizlere bağlayın. Mutfak ve banyonun sigortaları daha güçlüdür.
• Yan daireden, başka evden elektrik çekmeyin (fazlar karışabilir).
• Topraklama olmasına dikkat edin.
• Prize bağlamadan önce kabloların, bağlantı yerlerinin sağlamlığını kontrol edin.
• Uzun kabloları sarılı bırakmayın, yayın. Geniş bir 8 şeklinde toplayabilirsiniz.
• Lamba ayaklarını en geniş biçimde açın. Geniş açamıyorsanız, başında mutlaka biri dursun ve ayağı tutsun.
• Lamba kafasını ayaklardan birinin üzerine denk gelecek biçimde takın.
• Ampullere asla çıplak elle dokunmayın. Eldeki yağ, ampulün patlamasına neden olabilir.
• Sıcakken projeksiyona ya da kepenklere dokunmanız gerekiyorsa mutlaka çantadaki işçi eldivenini kullanın.
• Ampullerin balon yapıp yapmadığına, içindeki tellerin sarkmış olup olmadığına bakın.
• Işıkları gereksiz yere açık bırakmayın.
• Işıklar soğumadan asla başka yere taşımayın ya da çantaya kaldırmayın. İçlerindeki tel sıcakken taşıma sırasında kopabilir.
• Kabloları ayak altından olabildiğince uzakta tutun ve maskeleme bandı ile yere sabitleyin.
• Tüm elektrikli aletlerde olması gerektiği gibi su ve nemden uzak tutun.