SENARYO YAZIM BİÇİMİ:
Kapak
Ortalanmış halde ve büyük harflerle:
FİLMİN ADI (kalın ya da italik kullanılmaz, 12 punto)
senaryo uyarlama ise ÖZGÜN YAPITIN VE YAZARININ ADI
senaryo YAZARININ ADI
Altta solda ve cümle biçiminde:
yazarın adresi ve telefon no’su
Profesyonel senaryonun standart formatı
Bu formata göre yazılmış bir uzun metrajlı film senaryosunun bir sayfası yaklaşık bir dakikalık gösterim süresini kapsar. Kısa metrajda ise “bir sayfa = bir dakika” formülü her zaman geçerli olmayabilir. Çünkü uzun metrajda bir dakikadan uzun sayfalar ile kısa sayfalar birbirini dengeler; ama kısa metraj bu dengelemeyi sağlayacak kadar uzun olmayabilir.
AMERİKAN FORMATINDA SAYFA AYARLARI
12 punto Courier kullanılır. Paragraf ayarında tek satır aralığı ayarlanır ve paragraflar arasındaki önce ve sonra aralıkları 0 (sıfır) olarak ayarlanır.
Konuşma ile hareket arasında 1 satır boşluk bırakılır.
İki sahne arasında 2 satır boşluk bırakılır.
Daktilo ile yazarken kullanılan ölçüler: Üst ve alt marjlar 2,5’ar santim (1 inç). Sahne başlığı ve eylemleri yazarken sol marj 4 santim (1,5 inç), sağ marj 3 santim (1 inç). Diyalog için sol ve sağ tablar 6, 5’ar santim (2,5 inç); konuşanın adı için tab 8 santim (3,5 inç); parantezler 7,5 santim (3 inç). Kurgu geçişleri için 14 santim (5,5 inç).
Bilgisayarda ise şöyle yapılabilir: Üst ve alt marjlar 2,5’ar santim. Sahne başlığı ve eylemler için soldan 4 santim, sağ marj 3 santim. Diyalogları ortalarsınız ve soldan 6,5 santim, sağdan ise 6 santim boşluk bırakırsınız. Kurgu geçişlerini ise sağa dayarsınız.
Kesme ile yapılacak geçişler yazılmaz; çünkü filmlerin neredeyse tamamı kesme ile yapılır. Kesme dışındaki geçişler ise (KARARMA, AÇILMA, ZİNCİRLEME, SÜPÜRME vb.) sağa dayalı olarak yazılır. Sadece film açılma ile başlıyorsa, o açılma sola yazılır.
Bazı senaristler film bitince alt orta kısma SON yazarlar.
Sayfalar genellikle üst sağ köşeden numaralandırılır; kağıdın üst kenarından aşağıya doğru iki aralık bırakarak. Bazan sayfa numaları kağıdın üst orta kısmına da yazılabilir.
SAHNE BAŞLIĞI
Sahne başlığı altı çizili yazılır.
Amerikan formatında: önce sahne numarası yazılır, ama sadece numara yazılır, SAHNE 1 diye değil, 1 diye. Ardından İÇ/DIŞ. MEKANIN ADI. ZAMAN DİLİMİ (GÜN/GECE). İç/dış, mekân adı ve zaman dilimi arasına nokta konur. Eğer mekân adı ayrıntılandırılacaksa mekân adları arasına genellikle virgül konur: MÜGE’NİN EVİ, OTURMA ODASI biçiminde. Bazıları ise virgül yerine, tire koymayı tercih ederler.
Sahne başlığına GÜN-GECE dışında: ŞAFAK VAKTİ, İKİNDİ vb. yazılabilir. Ayrıca YENİYIL; BAHAR; DAHA SONRA, DAKİKALAR SONRA, AYNI ANDA gibi zamanlar da yazılabilir.
Eğer zamansal olarak birbirini izleyen sahneler söz konusuysa herbirinin sonuna GÜN ya da GECE yazmak yerine SÜRDÜRÜLÜR ifadesi kullanılabilir. Örnek:
1. DIŞ, APARTMAN ÖNÜ. GÜN
Gökhan valizleri arabanın bagajına koyarken, Sevil arabaya girer, oturur
2. İÇ. ARABA. SÜRDÜRÜLÜR
Sevil uzanır, radyoyu açar.
Aynı zamanda farklı mekânlarda geçen sahneler için ise AYNI ANDA ifadesi kullanılır. Örnek:
1. İÇ. MÜGE’NİN EVİ, OTURMA ODASI. GÜN
Çocuklar televizyon izler.
2. İÇ. MÜGE’NİN EVİ, MUTFAK. AYNI ANDA
Müge yemek masasını toplar.
Aynı mekânda farklı zamanlarda geçen sahnelerin başlığı ise şöyle yazılır:
1. DIŞ. ARKEOLOJİK KAZI ALANI, 1966
Yerel giysili işçiler eşya taşımaktadır.
2. DIŞ. ARKEOLOJİK KAZI ALANI, 2014
Modern giysili işçiler eşya taşımaktadır.
Bazan iç mekanda geçen bir sahne başlığının en sonuna KURUCU ÇEKİM yazılır. Bu, mekânın dıştan genel bir çekimine gerek duyulduğunu gösterir. Ardından iç mekân çekimine geçilebilir.
Sahne başlığına karakterler yazılmaz. Ancak bazıları kolaylık olsun diye sahne başlığının altına, altı çizili olmayan bir şekilde, tümüyle büyük harflerle o sahnede yer alan bütün karakterlerin adlarını, görülüş sırasına göre yazmayı tercih ederler.
Fransız formatında ise sahne numarasından sonra ilk olarak mekân yazılır. Ardından parantez içinde İÇ ya da DIŞ yazılır, araya tire konarak günün zamanı yazılır. Örnek:
1. MÜGE’NİN MUTFAĞI (İÇ-GÜN)
TASVİR
Senaryoda diyaloglar ve sesler dışındaki tüm ögelere (dekor, sahne efektleri, ışık,ses, hava koşulları, karakter betimlemeleri, karakter eylemleri vb.) tasvir (description) denir. Bazı kitaplarda “tasvir” yerine, Antik Yunancada “şairin oyunculara verdiği tüm bilgiler” anlamına gelen didaskalya terimi de kullanıldığı olur. Önce pasif bilgiler verilir: tanıtım ve tasvirler; sonra aktif bilgiler verilir: eylemler.
Dekoru yazarken, eğer uzun uzadıya açıklamak gerekmiyorsa sahne çizgisine “PARK” yazmak yerine “KÜÇÜK BİR PARK” yazmakla yetinilebilir. Bu durumda detaylı bir park tasvirine gerek yoktur.
Betimlemeleri, seyirci hangi sırayla görsün-duysun istiyorsak o sırayla yapmakta yarar vardır. Böylece senaryou okuyan kişi adeta filmi izler.
Karakterlerin fiziksel tasviri, senaryo için özel bir önemi yoksa verilmez. Ama yaşları mutlaka belirtilir. Kesin bir yaş vermektense 30’ların başlarında ya da ergenlik çağında vb. şekilde vermek daha doğru olur. Cinsiyet de mutlaka verilmelidir. Cinsiyet verilirken görsel tanımlama da verilebilir: erkeksi görünümlü bir genç kız.
Senaryoda karşımıza ilk kez çıkan karakterler parantez içinde ve büyük harflerle yazılır.
Birden fazla sahnede görülen her karakterin bir adı olmalıdır. Sadece bir sahnede görülüyorsa isim yerine “bakkal, şişman çocuk” vb. denebilir. Aynı meslekten birden fazla kişi varsa, numara vermek yerine bir özellikleriyle onları ayırdetmek daha iyi olur; yani “doktor 1, doktor 2” demektense “bıyıklı doktor, kel doktor” vb. diye adlandırmak daha yerindedir.
Genelde karakter tanımlamaları ve eylemleri aynı cümle içinde verilir. Örnek: “Salaş giyimli yirmili yaşların başında genç kız (AYŞE) parkta oturan otuzlu yaşlardaki takım elbiseli adama (AHMET) dik dik bakar. “
Kişinin ruh hali, duyguları vb.ni sadece sıfatlarla vermekle yetinilmez, çünkü seyirci o sıfatı görmeyecektir. Ruh hali, duygular eylemlerle de desteklenir. Sözgelimi “Ahmet uzun süredir bankta bekliyordur, sıkılmıştır” yerine “uzun süredir bankta oturup bekleyen Ahmet iç çeker, esner, bir bacağını sinirli bir şekilde sallayıp durur, sık sık saatine bakar” gibi ifadeler kullanın.
SESLER
Amerikan formatında, konuşan karakterin adı ortaya, büyük harfle yazılır.
Altına gerekirse parantez açılır. Bu paranteze şunlar yazılabilir: 1. Karakterin iç devinimi, yani cümlelerin nasıl söyleneceği [Örnek: (Mırıldanarak)] 2. İkiden çok kişi olan sahnelerde oyuncunun kime seslendiği [Örnek: (Mary’e)].
Onun da altına o karakterin sözleri yazılır.
Karakterlerin dış devinimleri (eylemleri) ise tıpkı yukarıdaki tasvir bölümündeki gibi, diyalogun altına, bir satır boşluk bırakılarak yazılır.
Örnek:
AYŞE
(Ağlamaklı, Ahmet’e)
Niye dedin ki şimdi bunu?
Ayşe arkasını döner ve kapıya yönelir.
Konuşma içinde duraksama olduğunda üç nokta (…); konuşma tekrar devam edecekse ya da cümle havada kalacak şekilde bitecekse dört nokta (….); oyuncunun konuşurken düşünmek için verdiği arada ya da sözünün kesilmesinde düz çizgi (-) kullanılır. Örnek:
AHMET
Ayşe dur… Sana gitme demeyeceğim, ama lütfen bu şekilde gitme.
Bilmiyor musun-
AYŞE
Off, sıkıldım ben.
Bir diyaloğu söyleyen kişi sahnede fiziksel olarak mevcutsa ama konuştuğu anda perdede onu görmeyeceksek bunu, karakter adının yanına E.D. (Ekran dışı), G.D. (Görüntü Dışı) ya da Ç.D. (Çerçeve Dışı) kısaltmalarından birini kullanarak belirtiriz. (İngilizcesi Off the Screen: O.S.) Örnek:
AYŞE
Off, sıkıldım ben.
AHMET (G.D.)
Ben seni hep dinliyorum ama.
Eğer sahnede fiziksel olarak mevcut olmayan bir kişinin konuşmasını vereceksek (anlatıcı, uzay gemisindeki konuşan bilgisayar) bu durumda G.Ü. (Görüntü Üzeri Konuşma) kısaltması kullanılır. (İngilizcesi Voice Over: V.O.)
ANLATICI (G.Ü.)
IBM konusunda ne düşündüğünü HAL’a sorduk.
HAL (G.Ü.)
Evet IBM kadar ünlü değilim henüz,
ama hiç kimse de ona adıyla hitap etmiyor, PC diyor.
Beni tanıyanlar hiç olmazsa adımı biliyorlar.
Telefonla konuşmayı belirtmek için: AHMET (TELEFONDAN) yazılır; eğer eşzamanlı olarak telefonla konuşan iki kişi kesmelerle birbirinin peşisıra gösterilmek isteniyorsa birincisine ARA ÇEKİM (intercut) yazılır:
DIŞ. TELEFON KULÜBESİ. GÜN
AHMET (TELEFONDAN)
Bla bla…
ARA ÇEKİM
İÇ. MEHMET’İN BÜROSU. GÜN
MEHMET
Vır vır, dır dır…
AHMET
Blalala
MEHMET
Vırdırvır
Televizyon ya da radyodan gelen sesi belirtmek için:
SPİKER (TV’den)
Bu, isyancılara son uyarıydı.
Aynı anda aynı şeyleri söyleyen birden çok kişi varsa, karakter adları aynı satıra yazılır:
ALİ VE REYHAN
Bekle…Bekle…Dur…
Aynı anda farklı şeyler söyleyen iki kişi varsa diyalog iki sütuna ayrılır:
| MAHMUT | TAMER |
| Merhaba Tamer. | Çakmağım. |
| Neden öyle bakıyorsun? | Nereden buldun? |
Müzik ve efekt de aynı şekilde ortaya büyük harflerle yazılır: ÇAYKOVSKİ’NİN KUĞU GÖLÜ BALE SÜİTİNDEN KUĞUNUN ÖLÜMÜ BÖLÜMÜ ya da SİREN SESİ biçiminde.
Bir müziğin ya da efektin tüm sahne boyunca devam etmesini istiyorsak onu parantez içinde yazarız. Parantez yoksa sadece yazıldığı yerde duyulacak demektir. Sahne içinde bir süre devam edecekse bittiği yere “… sesinini sonu/bitişi” yazılabilir.
(AMBULANS SİRENİ)
AHMET
Bu ses de nereden çıktı şimdi?
AYŞE
Sıkıntıdan patlamak üzere olduğum için ambulans çağırdım. Bak şişmeye başladım bile.
Ayşe şişmeye başlar.
AMBULANS SİRENİ SONU
Ahmet Ayşe’nin yanına koşar, Ayşe şişmeye devam etmektedir. Kapı çalınır. Ahmet kapıyı açar. İçeri ambulans görevlileri girer.
DİĞER ÖĞELER
Flashback’ler sola dayalı GERİYE DÖNÜŞ yazısı ve altında sahne başlığı ile başlar; yine sola dayalı BUGÜN ve bugünkü sahne başlığı ile biter.
Ekranda yazı olsun istiyorsan (sözgelimi ANKARA, 2014) sol tarafa büyük harflerle (YUKARIYA (SUPER) ya da BAŞLIK İLİŞTİR (INTERCUT) yazıp ardından başlığı ekleyebilirsiniz.
Örnek:
GERİYE DÖNÜŞ
14. İÇ. OTOBÜS. GÜN
BAŞLIK İLİŞTİR: ANKARA-İSTANBUL YOLUNDA, 1985
Tasvirler, diyaloglar vb.
BUGÜN
15. İÇ. OTOBÜS. GECE
BAŞLIK İLİŞTİR: İSTANBUL-ANKARA YOLUNDA, 2015
Tasvirler, diyaloglar vb.
Büyük harfle yazılacaklar: kamera bilgileri, müzik dahil bütün sesler (ÇATIRTI, SİREN SESİ vb.), ilk kez görünen karakterler, sahne başlığındaki bütün kelimeler (İÇ/ TREN GARI/GÜN), her diyalogun üstündeki karakter adı. Bunların dışındaki her şey normal cümle düzeninde yazılır.
Eğer sahne sonraki sayfaya sarkacaksa sayfanın sağ alt köşesine parantez içinde ve büyük harflerle (DEVAM EDİYOR) (SÜRECEK) (İngilizcesi: CONTD) ibaresi konurdu. Artık pek kullanıllmıyor.
Diyalog sonraki sayfaya sarkacaksa, sayfanın sağ alt köşesine (DEVAMI VAR); sonraki sayfada da önce büyük harflerle karakterin adını, altına da (ÖNCEKİ SAYFADAN DEVAM) yazılırdı. Bu da artık pek kullanılmıyor.
Ağır çekimi belirtmek için aynı eylemi birkaç kez peşpeşe yazabilirsiniz:
Selim karnına aldığı yumrukla pencereye doğru geri geri gider.
CAM KIRILMA SESİ
Selim düşer… düşer… önce bir tenteye, sonra da kaldırıma çarpar…
FİİL ZAMANI VE CÜMLE BİÇİMİ
Kısa cümleler ve geniş zaman kullanılır. Neden geniş zaman? Okuyan kişinin filmi o anda izliyormuş gibi hissetmesi için. İzleyicinin olayın içine girmesi ve duygusal yakınlık hissetmesi buna bağlıdır. Psikolojik olarak, bu durum izleyiciye karakterlerle duygusal olarak eşleşme ve öyküye ve karakterlerin içinde bulundukları duruma dâhil olma şansı tanır.
Etken fiiller kullanmak ve zarflardan kaçınmak okuma hızını arttırır, sahnelerin daha anlık ve dramatik olmasını sağlar, öyküyü aktif, sade ve kolay okunur kılar.
Bir de geniş zamanın hikayesi kullanılır; devamlılık gösteren eylemler için: “bir adam sallanmaktadır”.
Bazan şimdiki zaman da kullanılabilir.
İstenirse betimlemeler telegrafik (yüklemsiz) kullanımla da verilebilir:
Her yer karanlık…
(Çalgıcıların sesleri)
Şiddetli yağmur…
Durakta yalnız bir adam…
Ya da geniş zaman, geniş zamanın hikayesi, şimdiki zaman ve telegrafik kullanımdan birkaçı ile karma bir anlatım yeğlenebilir.
Aksiyonu/tasviri tekli kısa satırlara bölmeye “sayfa üzerinde yönetmenlik” denir, çünkü böylece yönetmenlere çekim önerileri de yapılmış olur.
AMERİKAN VE FRANSIZ FORMATLARI
Amerikan formatında tasvirler, eylemler hep kağıdın başından başlayarak paragraf düzeninde yazılır. Diyaloglar ve diğer sesler de kağıt ortalanarak yazılır.
Fransız formatında ise sahne başlığından sonra tasvir ve ilk eylemler yine Amerikan formatındaki gibi yazılır. Ama diyaloglar ve diğer sesler başlayınca kağıt hayali bir çizgiyle ikiye bölünür; eylemler sol yarıya, diyaloglar ve diğer sesler ise sağ yarıya yazılır. Sol tarafta yazılan bir eyleme denk gelen diyaloğun/sesin eylemin bir satır altına gelecek biçimde yazılması önemlidir.
İkinci Bahar dizisinin senaryosundan Fransız senaryo formatına örnek:
2201. VAKKAS’IN DÜKKANININ ÖNÜ (DIŞ-GÜN)
Ali Haydar, öfke ve çaresizlikten taşlaşmış bir yüzle Vakkas’ın dükkanına bakmaktadır. Camın gerisinde, Hanım’ın mantosunu çıkardığı görülür. Vakkas bunu alıp bir komiye verir. Kominin verdiği iş önlüğünü de, yılışık bir nezaketle, Hanım’ın giymesi için tutar.
Yine Haydar.. .Birden tamamen delirmiş gibi atılır, bağırarak Vakkas’ın dükkanına doğru koşar.
HAYDAR- Allaaah!…Allaaah!…
Nuri, Melahat ve Kadri, onun bu halini görünce bağırarak peşinden atılırlar.
MELAHAT- Eyvah lar olsun…
Tutun şu adamı!
NURİ- Dur, Ali Haydar usta..
Delirdin mi?
Haydar bir an durur, döner, bağırır.
HAYDAR-Gelmeyin! Sakın ha!
Karışmayın bana!
Öfkesi, ötekileri durdurur. Haydar dükkana dalar.
Amerikan ve Fransiz senaryo formatina örnek
AYNI SAHNE
AMERİKAN FORMATI
1. DIŞ. OKULUN ÖNÜ. GÜN
BARIŞ, DEFNE, MERAL, SAMİ
Barış ayıkladığı balıkları koyduğu küçük kovayla evin yolunu tutmuştur. Okulun önünden geçer.
Defne anne-babasına okulu gösterir.
DEFNE
Okul da burası.
Bu aradan da çıkılıyor muydu eve?
Cevap beklemediği bu soruyla okulun yanından çıkan dar sokağa yönelir. O sırada Barış’la karşılaşırlar. İlk, Defne döner arkasını ve göz göze gelirler Barış’la. Sonra anne-babası da arkalarına döner ve Barış’ı görürler.
BARIŞ
Hoş geldiniz.
SAMİ
Sağ olun, sağ olun!!
Hepsi kendi yollarına devam ederler.
FRANSIZ FORMATI
1 – OKULUN ÖNÜ (DIŞ-GÜN)
BARIŞ, DEFNE, MERAL, SAMİ
Barış ayıkladığı balıkları koyduğu küçük kovayla
evin yolunu tutmuştur. Okulun önünden geçer.
Defne anne-babasına okulu gösterir.
DEFNE
Okul da burası.
Bu aradan da çıkılıyor muydu eve?
Cevap beklemediği bu soruyla okulun yanından
çıkan dar sokağa yönelir.
O sırada Barış’la karşılaşırlar.
İlk, Defne döner arkasını ve göz göze gelirler Barış’la.
Sonra anne-babası da arkalarına döner ve Barış’ı
görürler.
BARIŞ
Hoş geldiniz.
SAMİ
Sağ olun, sağ olun!!
Hepsi kendi yollarına devam ederler.